Vücudumuzun doğal florasında birçok mantar türü ve bakteri denge içinde bulunur ve bu denge bozulmadıkça rahatsızlıklar ortaya çıkmaz. Ancak, herhangi bir nedenden dolayı bu dengenin bozulmasıyla bir bakteri ya da mantar türü çok hızlı bir şekilde sayısını arttırmaya ve çoğalmaya başlar. Bunun neticesinde enfeksiyon hastalıkları ortaya çıkar. Bu hastalıklardan bir tanesi de mantar hastalığı olan oral pamukçuktur. Pamukçuk ağızda oluşur ve her yaştan kişilerde görülebilir. Bununla birlikte genellikle bebeklerde ve çocuklarda görülen bir mantar enfeksiyonudur. Yeni doğmuş bebeklerde pamukçuk sıklıkla görülür. Bebekte emmeyi reddetme ve huzursuzluk gibi olumsuz davranışlara yol açan bu rahatsızlık, yalnızca anne sütüyle beslenen bebeklerde daha az ortaya çıkar.
Pamukçuk Nedir?
Dil yüzeyinde ya da ağızda oluşan bir mantar enfeksiyonu olan pamukçuk, Candida Albicans isimli mantarın sebep olduğu bir hastalıktır. Ağızda olması durumunda oral kandidiyazis, boğaza ilerlemesi durumunda da orofaringeal kandidiyazis olarak adlandırılır. Çocuklarda ve bebeklerde sık görülmesine rağmen bazen yetişkin kişilerde de görülmektedir. Pamukçuk kendini, dilin üst yüzeyinde ve yanakların iç kısımlarında tabaklanmalarla belli eder. Hafif şiddetli bir hastalıktır ve çoğu zaman ciddi komplikasyonlara neden olmaz. Bu sebeple küçük çocuklarda ve bebeklerde pamukçuk hastalığının fark edilmesi zorlaşabilir. Ancak, bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde hastalık daha şiddetli görülebilir. Pamukçuk oluşumunun fark edilmesinin ardından hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir. Emziren annelerin bebeklerinde pamukçuk olması durumunda annenin göğüsün de mantara bağlı olarak enfeksiyon söz konusu olabilir. Bu nedenle annenin de tedavi görmesi gerekir.
Pamukçuk Belirtileri Nelerdir?
Ağızda pamukçuk, ilk oluştuğu zamanlarda çok hafif seyreder. Çocuklarda herhangi bir belirti olmadığı için fark edilmesi de zor olabilir. Ancak hastalığın fark edilmemesi, tedavi edilmemesi ve kendiliğinden iyileşmemesi durumunda hastalık ilerleyerek bazı belirtilerle kendini göstermeye başlayabilir. Ağızda pamukçuk enfeksiyonun en yaygın belirtileri şu şekildedir;
- Ağızda olan kötü tat
- Yutma zorluğu (Disfaji)
- Dilin üst yüzeyinde, yanakların iç kısımlarında diş etleri ve boğaz ile bademciklerin üstünde oluşan beyaz renkli tabakalar
- Beyaz tabakaların daha yoğun olduğu bölgelerde hassasiyet ve ağrı
- Beyaz tabakaların kazınmasıyla beraber oluşan hafif kan sızıntıları
Bebeklerde pamukçuk oluşması, ağız içi kontrolünü yapmayan anne ve babalar için enfeksiyonun fark edilmesini daha da zor hale getirir. Bu sebeple enfeksiyon ilerleyerek bebeklerde sürekli ağlama, huysuzluk, aç olmasına rağmen beslenmeyi reddetme ve emme güçlüğü gibi olumsuzluklara sebebiyet verir. Bebeklerde pamukçuk sık görülen bir hastalık olduğu için erken evrede teşhis edilmesi açısından ebeveynler düzenli bir şekilde bebeğin ağız içini kontrol etmeli ve herhangi bir pamukçuk belirtisi fark edilirse bir sağlık kuruluşuna başvurmalıdırlar.
Pamukçuk Neden Olur?
Oral pamukçuğa sebep olan mantar, normalde tüm sağlıklı kişilerin ağız içi florasında belirli bir miktarda bulunan, diğer mantar ve bakteri türleriyle beraber denge içinde yaşayarak ağız florasını oluşturan canlıdır. Herhangi bir sebeple mantar türünün üremesinin kontrolden çıkması, pamukçuk rahatsızlığının ortaya çıkmasına sebebiyet verir. Bunun en sık görülen sebebi ise antibiyotik kullanımıdır. Türlü hastalıkların tedavisinde kullanılan antibiyotikler vücuttaki pek çok bakteri türünün ölümüne sebep olduğundan mantar hastalıklarına yakalanmayı kolaylaştırır. Bununla beraber radyoterapi ve kemoterapi gibi uygulamalar vücuttaki sağlıklı hücrelere ve yararlı bakterilere zarar vererek, bağışıklık sistemini zayıflatan ilaçların kullanımı ise hastalık yapıcı mikroorganizmalarla savaşma gücünü düşürdüğünden pamukçuk ve diğer mantar hastalıklarının oluşuma zemin hazırlar. Diyabet hastası olanlarda pamukçuk hastalığına yakalanma konusunda diğer kişilere oranlara daha fazla risk altındadır. Buna ek olarak kötü kontrollü diyabet hastalarında kan şekeri düzeyi yüksek olduğundan tükürük sıvısı içinde olan glikoz miktarı yüksektir. Bu da Candida Albicans mantarının üremesini ve çoğalmasını sağlayarak pamukçuk hastalığının oluşumuna sebep olabilir.
Pamukçuk Teşhisi Nasıl Konulur?
Pamukçuk rahatsızlığı, oluşumuna sebep olduğu beyaz tabakalar sayesinde bireyler tarafından kolaylıkla fark edilir. Hastalığın fark edilmesi durumunda hemen bir sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır. Doktor tarafından yapılacak olan muayene ile dil yüzeyi ve ağız içi detaylı olarak incelenerek hastalığın teşhis edilmesi mümkündür. Bazen tanının desteklenmesi için ağızdan örnek alınarak laboratuvara gönderilir. Bu incelemeyle enfeksiyona sebep olan bakteri türü net olarak belirlenebileceğinden pamukçuk hastalığının tanısı kesin olarak konulabilir. Hastalık erken dönemde fark edilmezse pamukçuk daha fazla ilerleyerek yemek borusuna kadar bir yayılım gösterebilir. Bu durumda daha farklı teşhis testlerinin uygulanması da gerekebilir.
Çocuklarda ve bebeklerde pamukçuk yaygın olarak görülse de ebeveynler tarafından bilinen bir rahatsızlık olması nedeniyle hastalık bazen yeterince ciddiye alınmamaktadır. Oluşan beyaz tabakaların elle kazınması gibi yanlış uygulamalar bir tedavi yöntemi değildir ve hastalığın daha fazla yayılması ile şiddetlenmesine sebep olabilir. Anne sütüne devam eden bebeklerde pamukçuğa sebep olan mantarlar göğüs üzerine yerleşeceğinden bebek emmeye devam ettiği sürece iyileşse dahi hastalığa tekrar yakalanması kaçınılmaz olacaktır. Üstelik annenin sağlığı da bu durumdan olumsuz etkilenecektir. Bu sebeple anne bebek antifungal ilaç ve kremler yardımıyla tedavi edilmelidir.
Pamukçuk Tedavisi Nasıl Yapılır?
Dil ve ağızda pamukçuk oluşumu, kesinlikle önüne geçilmesi ve tedavi edilmesi lazım olan bir sağlık problemidir. Tedavinin nasıl olacağı hasta olan kişinin yaşına ve hastalığın şiddetine bağlıdır. Tedavinin amacı enfeksiyona yol açan mantar türünün yayılmasını ve üremesini durdurmaktır. Pamukçuk hastalığı iyi planlanan bir tedavi ile birkaç hafta içinde tamamıyla iyileşir. Ancak gelecekte yeniden nüksetme ihtimali olduğu için önlem alınmalıdır. Ağız hijyenine çok dikkat eden bireylerde pamukçuk hastalığı tekrarlıyor ise o hastalığın oluşumuna yol açan farklı bir sağlık sorunu bulunup bulunmadığının araştırılmasında fayda vardır. Tedavinin en önemli kısmı antifungal içerikli ilaçtır. Krem, gargara ve pastillerin yanı sıra bireyin ağız bakımına gereken özeni göstermesi ve tedaviyi kolaylaştırmak için evde yapabileceği birtakım uygulamalar yapması gerekebilir. Hastalık boyunca kullanılan diş fırçası hastalık bitince muhakkak değiştirilmelidir. Hasta diş protezi kullanıyor ise protezlerini çok iyi bir şekilde temizlemelidir. Diyabet hastaları, diyetlerine gereken özeni göstermeli ve kan şekeri düzeyini olması gereken düzeyde tutmak için çabalamalıdır. Buna ek olarak sigara kullanımından kaçınılmalı, doktorun verdiği ağız spreyleri ve gargaralar haricinde başka herhangi bir ilaç veya kozmetik ürünü kullanılmamalıdır.
Uygun olan ilaçların kullanılması ve doğru ağız bakımıyla birlikte hastalık daha fazla ilerlemeden ve daha ciddi sorunlara yol açmadan tedavi edilebilir. Bu sebeple eğer sizde ya da bebeğinizde pamukçuk hastalığı oluştu ise hemen bir sağlık kuruluşuna başvurup tedavi sürecine bir an önce başlamalısınız.
