Yazılı basında yer alan 3 ana haber türü vardır. Bu haber türleri; Rutin, Özel, Beklenmedik (Spontane) haberler olarak ayrılmaktadır. Haber türleri, Haber toplama ve yazma süreci ile ilgili tüm bilgiler yazımızda yer alıyor.
Haber Türleri Nelerdir?
Rutin Haber
Önceden planlanmış toplantılar, basın açıklamaları, siyasi oturumlar, günlük akış içinde yer alan spor haberleri, ekonomi haberleri gibi haberler rutin haberlerdir. Kaynağı muhtelif olan bu haberler, önceden hazırlanmaya elverişli olduğu için haberin hızı açısından da oldukça önemlidir.
Özel Haber
Muhabirlerin kişisel çabalarıyla araştırıp bulduğu haberlerdir. Uzun araştırmalara da dayanabilir yahut hemen o anda da gerçekleşen “şok” etkisi yaratacak şekilde de olabilir. Özel haber, ses getirmesiyle ve başka yerde bulunamayan “tek” olmasıyla bilinir. Bir muhabirin yaptığı özel haberlerin doğruluğu, okuyucuların hem gazeteye hem de kendisine olan güveni artırır.
Beklenmedik (Spontane)
Haber türleri arasında yer alan Spontane haberler; Deprem, yangın, patlama, sel vb. gibi aniden gelişen olaylardan yapılan haberlerdir. Bu gibi durumlarda kaynak olarak ilk başta olayın tanıklarıyla görüşülür. Tabii bu gibi haberlerin tez vakitte servis edilmesi gerektiğinden hatalı durumlar da baş gösterebilir. Bu yüzden muhabirin kaynaklardan emin olması ve bilgilendirme yaparken titiz davranması gerekir.
Haber Toplama ve Yazma Sürecinin Temelleri Nelerdir?
Haber toplama ve yazma süreci 4 aşamadır. Bu aşamalar;
Düşünme ve odak noktası bulma
- Bilgi toplama
- Haberi yazma
- Denetim ve doğrulama olarak sıralanır.
Düşünme ve Odak Noktası Bulma
Yaşanan her olay haber değeri taşımadığı gibi, yazılan her haber de yayınlanacak değildir. Bir olayın haberleştirilmesi ya da bir haberin yayınlanması o olayın önemine bağlıdır. Diğer bir deyişle “haber değerine” bağlıdır.
Olayın meydana geldiği zaman, mekan, kaç kişiyi alakadar ettiği, ilgi çekiciliği, şok edici unsurları vb. haberin değerini belirler. Bu unsurlar ne kadar çok olursa, haber o kadar değerli sayılır.
Olayın odak noktasını bulmak, olayın haber değerini anlamakta büyük fayda sağlar. Odak noktasını bulmak için “Bu olay ne haberidir?” sorusuna vereceğimiz yanıt yeterlidir. Vereceğimiz yanıtlar 5N 1K formülünde bulunur. Olayın içinde bu formülde bulunan sorulardan, kim, ne, nerede, ne zaman, nasıl sorularından hangisi önemliyse haberin odak noktası odur.
Bilgi Toplama
Bilgi toplamanın anahtar soruları ise şunlardır, “Bu olayı yakın arkadaşıma anlatsam, acaba neleri merak eder. Nelerin cevabını duymak isterdi?” ya da bu olayla ilgili hangi soruların yanıtlarını mutlaka bulmalıyım? gibi sorular yazma sürecinin bilgi toplama aşamasını oluşturacaktır. Bilgi toplamanın en temel kuralları ise şöyledir,
- Her türlü bilgiyi not almak.
- Asla bir kaynakla yetinmemek.
Haber Metni Yazma
Haber metnini yazmaya başlamadan önce ilk yapılması gereken şey elde edilen verilerin gözden geçirilip, eksik olup olmadığına bakmaktır. Varsa eksikler tamamlanıp, odak noktası çerçevesinde bir yazı planı çıkarılmalıdır. Haberin giriş, gelişme ve sonuç evreleri bu aşamada belirlenecektir. Bu da haberin hangi haber yazma tekniği ile yazılacağını belirleyecektir.
Haber yazma tekniklerinde en çok kullanılan teknik “ters piramit” adı verilen tekniktir. Bu teknikte en önemli bilgiler en önce verilir. Ters piramit ile yazılması planlanan haber için yol gösterici olacak 3 adet soru vardır. Bunlar,
- Bu olayla alakalı olarak okuyucu üzerinde en fazla tesir oluşturacak olan unsur nedir?
- Bu olayla alakalı olarak ilk önce, acil bir biçimde cevaplanması gereken soru nedir?
- Giriş yazıldıktan sonra önem sırasına göre olayla ilgili detaylar verilmeye başlanır.
Dörtgen tekniğinde; haber yapılacak olan olay birbirine eş paragraflar halinde sunulur. Daha çok öyküleyici anlatım yapılması planlanan haberlerde tercih edilir. Okuyucu haberde ne olduğunu anlamak için haber yazısının tamamını okumalıdır.
Piramit tekniği ise; ters piramit tekniğinde uygulanan yöntemin tam tersini uygulamaktır. Ufak bir ayrıntıdan başlayıp giderek açılan bir anlatıma sahiptir. Genellikle ilgi çeken konular ya da mizah unsuru barındıran haberlerde kullanılır.
Denetim ve Doğrulama
Haber yazmada kullanılması gereken fakat hep atlanan son aşama “denetim ve doğrulama” aşamasıdır. Denetim ve doğrulama aşamasında kullanılması gereken 10 temel unsur vardır.
İlk okuma: Taslak halinde olan metnin baştan sona okunmasıdır.
Yazım yanlışlarının denetimi: Okuma sırasında, yazının ilk aşaması olan odak noktası kısmının ışığıyla hareket edilip, yazım hatalarına ve anlatım bozukluklarına bakılır. Özne ve yüklem uyumuna bakıldıktan sonra son bir sesli okuma yapılıp kulağa hoş gelmeyen yerler değiştirilir ya da çıkarılır.
Okunurluk ve anlaşılabilirlik denetimi: Haber okuyucu kitlenin anlayacağı şekilde yazılmalıdır. Bu nedenle haberde kullanılan bilimsel terimler, istatistiksel sonuçlar gibi veriler basitleştirilerek anlatılmalıdır. Sözcükler olabildiğince okunaklı ve anlaşılabilir olmalıdır.
Fazlalıkların denetimi: Haberde yer alan gereksiz ayrıntıların haberden çıkarılmasıdır. Amaç olan şey “özün” yakalanması olduğu için anlatımı bozmayacak şekilde gereksiz olan detaylar haber metninden çıkarılmalıdır.
Eksik bilgi denetimi: Haber bittikten sonra muhabirin kendisine sorduğu “Acaba bu haberle ilgili daha başka hangi bilgiye yer verilmeliydim?” gibi birçok soruyla haber metnini son bir kez kontrol etmesine yarar.
Yanlış bilgi denetimi: Haberde metninde yer alan bütün bilgilerin doğru olması için yapılacak olan kontroldür.
Yorumsuzluk ve tarafsızlık denetimi: Haberde olmazsa olmaz olan nesnelliğin sağlanması ve karşıt görüşlerin eşit şekilde dağılımı bu esnada denetlenir.
Etik ve hukuk kurallarına uygunluk denetimi: Haberlerin ulaştığı yerlere yani hitap ettiği kitleye (evler, işyerleri, çocuk, genç, yaşlı) uygunluğunun denetlenmesidir. Haberin etik kurallara uygunluğu son derece önemlidir.
Son okuma: Yayına hazır olan haberin baştan sona okunup anlatılan tüm süreçlere uygunluğu denetlenir.
Geribildirim takibi: Yapılmış haberin okuyucuda bıraktığı izlenimin takiplenmesidir. Olumlu ya da olumsuz eleştirilere kulak vermektir.
Haber türleri, haber oluşturulurken nelere dikkat edilmelidir? ve haber süreçleri ile ilgili konuları liste içerik şeklinde derlediğimiz yazımız ile ilgili bilgi paylaşımı yapmak isterseniz yazımızın altında bulunan yorum bölümünden bize ulaşabilirsiniz.
